Yapay Zekâ, Otonom Otomobillerde Suç Sorumluluğunu Nasıl Etkiler?

Kendi kendine giden otomobiller artık bilim kurgu filmlerinden çıkıp hayatımızın bir parçası olmaya başladı. Trafikte bizi bir yerden bir yere tamamen otonom şekilde götürebilen akıllı otomobiller, konforlu bir gelecek vaat etse de akıllara önemli bir soruyu getiriyor... Ya bir kaza olursa?

Normal bir kazada belirli koşullar haricinde direksiyondaki insan suçlu bulunur. Peki direksiyonda kimsenin olmadığı, tüm kontrolün yapay zekâda olduğu bir senaryoda faturayı kime keseceğiz?

Yapay zekâda kasıt aranabilir mi?

Teknolojinin bu hızlı ilerleyişi, mevcut yasaları adeta bir sınavdan geçiriyor çünkü yasalarımız, suçun ve cezanın temelinde "insan iradesini" esas alıyor. Yani bir hata yapıldığında, o hatayı yapan kişinin kasıtlı mı yoksa ihmalkâr mı davrandığına bakılıyor ancak bir yapay zekâ, "kasıtlı" veya "ihmalkâr" olabilir mi?

İşte bu noktada işler karışıyor. Otonom bir otomobil, bir trafik kazasına karıştığında sorumluluk kime ait olacak? Aracı üreten firmaya mı, yazılımı kodlayan mühendise mi, yoksa aracın sahibi olan size mi?

1. Araç sahibinin sorumluluğu

Günümüzde piyasada bulunan otonom otomobillerin çoğu tam otonom değil. Yani belirli durumlarda sürücünün müdahalesine ihtiyaç duyuyorlar. "Seviye 2" veya "Seviye 3" otonomi olarak bilinen bu sistemlerde, sürücünün her an direksiyona geçmeye hazır ve dikkatli olması bekleniyor.

Eğer araç sürücüyü uyardığı hâlde sürücü zamanında müdahale etmezse ve bir kaza meydana gelirse, sorumluluk büyük ihtimalle yine sürücüde oluyor. Yani otomobiliniz akıllı bile olsa, günümüzde direksiyonu komple ona devretmek pek çok ülkede yasalar çerçevesinde de zaten mümkün değil.

Ancak "Seviye 5" olarak adlandırılan tam otonom, yani direksiyonu ve pedalı bile olmayan otomobiller yaygınlaştığında bu durum değişecek. İşte o zaman gözler diğer sorumlulara çevrilecek.

2. Üretici firmanın sorumluluğu

Otonom bir otomobilin kazası eğer bir üretim hatasından veya sensör ve fren gibi donanımsal bir arızadan kaynaklanıyorsa, oklar doğrudan üretici firmayı gösterir. Tıpkı hatalı bir elektronik eşyada olduğu gibi, "ayıplı mal" kavramı burada da devreye girer.

Üretici, aracın güvenli bir şekilde çalışacağını taahhüt eder. Eğer bu taahhüt, teknik bir kusur nedeniyle yerine getirilmezse, kazanın hukuki ve maddi sorumluluğu üreticiye yüklenir. Hatta bazı büyük otomobil firmaları şimdiden, kendi ürettikleri tam otonom araçların yapacağı kazalarda sorumluluğu üstleneceklerini açıklamaya başladı.

3. Yazılımı geliştirenlerin sorumluluğu

Otonom otomobillerin beyni, karmaşık kodlardan oluşan yapay zekâ yazılımıdır. Peki ya kaza, bir donanım hatasından değil de yazılımdaki bir açıktan veya yanlış bir kod satırından kaynaklanırsa? İşte bu en zorlu senaryolardan biri. Bir yazılım milyonlarca satır koddan oluşur ve her ihtimali öngörmek neredeyse imkânsızdır.

Yapay zekâ aldığı kararları deneyimlerinden öğrenerek geliştirir. Bu öğrenme sürecinde beklenmedik bir karar alarak kazaya sebep olması durumunda, "Bu hatanın sorumlusu kim?" sorusu daha da gri bir hâl alır.

Bunu Türkiye şartlarında ele alırsak mevcut Türk Ceza Kanunu'na göre bir yazılımın ya da yapay zekânın "suçlu" olarak kabul edilmesi mümkün değil çünkü ceza sorumluluğu sadece gerçek kişilere, yani insanlara aittir. Bu durumda sorumluluk, öngörülebilir bir hatayı önlemeyen veya test sürecini eksik yürüten yazılım şirketine veya mühendislere yöneltilir.

Yapay zekâya "elektronik kişilik" verilebilir mi?

Bu karmaşık tablo karşısında hukukçular, geleceğe yönelik radikal çözümleri tartışmaya başlamış durumda. Bunlardan en dikkat çekeni ise "elektronik kişilik" kavramı. Bu fikir, en gelişmiş yapay zekâ sistemlerine tıpkı bir şirket gibi, sınırlı bir hukuki kişilik tanınmasını öneriyor. Bu sayede yapay zekânın neden olduğu bir zararı karşılamak için ona ait bir sigorta fonu veya mal varlığı oluşturulabilecek.

Tabii bu fikir beraberinde birçok etik ve felsefi soruyu da getiriyor. Bir makineye "kişilik" vermek, ona haklar ve sorumluluklar yüklemek ne anlama gelir? Bu, insan olmanın tanımını değiştirir mi?

Özetlemek gerekirse yapay zekâ ve otonom otomobiller hayatımıza girdikçe, adalet ve sorumluluk kavramlarını yeniden düşünmemiz gerekecek. Gelecekte bir kaza anında suçluyu bulmak, şüphesiz sadece bir olay yeri incelemesi değil, aynı zamanda karmaşık bir teknoloji ve hukuk bilmecesi çözmek anlamına gelecek.

Kaynak: WEBTEKNO.COM