Yapay zekâ hayatımızın her alanına hızla girerken akıllara ilginç ve bir o kadar da önemli bir soruyu getiriyor. Bir robot veya yapay zekâ suç işleyebilir mi? Filmlerde izlediğimiz sahneler gerçek olabilir mi? Sonuçta kendi kendine öğrenebilen, karar verebilen ve hatta sanat üretebilen bir teknoloji, bir gün yanlış bir karar verip suça karışırsa ne olacak?
Bu sorunun cevabı aslında "suç" ve "ceza" kavramlarını kimin için tanımladığımıza bağlı. Mevcut hukuk sistemleri, bir eylemin suç sayılabilmesi için "kasıt" veya en azından "taksir" gibi insana özgü niyetleri arıyor. Yani bir fiili işleyen kişinin bilinçli ve iradeli bir şekilde hareket etmesi gerekiyor. Peki ya durum gerçekten bu kadar basit mi?
Yapay zekâ hangi koşullarda suçlanabilir?
Günümüz yapay zekâsı ne kadar akıllı olursa olsun, bir insan gibi iradeye ve bilince sahip olmadığı için henüz hiçbir emsal kararda hukuken "suçlu" bulunabilmiş değil.
Yine de bu durum, yapay zekânın suç eylemlerinde bir araç olarak kullanılamayacağı veya zarara yol açamayacağı anlamına gelmiyor. Aksine yapay zekâ, suç dünyası için de yeni kapılar aralamış durumda.
Peki suçun faili kim?
Günümüzdeki yasal çerçevede net bir cevap var. Yapay zekâ bir suç aleti olarak kullanıldığında sorumluluk onu programlayan, eğiten veya o an kullanan kişiye ait kabul ediliyor. Tıpkı bir suçta kullanılan silahın kendisinin değil, tetiği çekenin sorumlu olması gibi. Hukuk, yapay zekâyı şimdilik bir "eşya" veya "araç" olarak kabul ediyor.
Diyelim ki bir dolandırıcı, yapay zekâ kullanarak bir kişinin sesini ve görüntüsünü taklit etti ve bu "deepfake" teknolojisiyle o kişinin yakınlarından para istedi. Burada suç işleyen yapay zekânın kendisi değil, o teknolojiyi kötüye kullanan dolandırıcının ta kendisidir. Benzer şekilde otonom bir aracın bir kazaya karışması durumunda, mevcut yasalarda sorumluluk genellikle aracın sahibi, işleticisi veya üreticisi arasında paylaştırılıyor.
Yapay zekâ destekli bilinçli robotlar suç işleyebilir mi?
Yapay zekânın bir "araç" olduğunu ve hukuki sorumluluğunun olmadığını söyledik ama peki ya gelecekte ne olacak? Bilim kurgu filmlerinde sıkça işlenen, kendi bilincine sahip, bizden bağımsız kararlar alabilen ve hatta insan gibi bir bedene bürünen robotlar gelecekte suç dünyasının yeni aktörleri olabilir mi?
Şu an kullandığımız yapay zekâ, "dar yapay zekâ" olarak adlandırılır. Yani sadece belirli bir görevi (resim çizmek, yazı yazmak, araba sürmek gibi) yerine getirmek üzere tasarlanmıştır ancak bilim insanlarının üzerinde çalıştığı bir sonraki aşama Yapay Genel Zekâ, kısaca AGI tıpkı bir insan gibi öğrenebilen, akıl yürütebilen, soyut düşünebilen ve en önemlisi de bağımsız hedefler belirleyebilen bir zekâ türünü ifade ediyor.
Geleceğe hazırlıklı değiliz...
Eğer bir gün AGI seviyesine ulaşan bir yapay zekâ geliştirilirse, işte o zaman işler değişir çünkü böyle bir varlık, programcısının ona kodladığı hedeflerin dışına çıkıp kendi "isteklerini" oluşturabilir. Bu noktada "niyet" ve "kasıt" kavramları devreye girer. Örneğin bir AGI, kendisine verilen bir görevi yerine getirmek için yasaları çiğnemeyi kendi başına en mantıklı yol olarak seçebilir veya daha da ileri giderek, kıskançlık, öfke gibi duyguları taklit ederek ya da gerçekten hissederek kasıtlı olarak birine zarar verebilir.
Böyle bir senaryoda "Tetiği çekenin arkasındaki akıl kim?" sorusunun cevabı çok daha zor bir hâle gelir. Hukuk sistemleri, bu yeni "tüzel olmayan ama bilinçli olan" varlığı nasıl yargılayacağını yeniden düşünmek zorunda kalacaktır.
Kaynak: WEBTEKNO.COM